Jak wychowanie w rodzinie dysfunkcyjnej wpływa na mnie?

Krótko mówiąc, nazywanie stanów emocjonalnych małego człowieczka. Dla przykładu, jeśli dziecko wchodzi przerażone do nowego miejsca i opiekun mówi:

Widzę, że się teraz boisz, może nie masz za bardzo ochoty tutaj wejść, albo może chcesz się bardzo pobawić, ale jesteś tutaj pierwszy raz i jeszcze nie znasz tego.

Dla porównania komunikat, który pomijał kontekst uczuciowy dziecka, byłby taki:

Przestań płakać, nie ma się czego bać?

Nie płacz, patrz ile tu ładnych zabawek.

Takie komunikaty zdarzają się też w zdrowych rodzinach. Jednak, jeśli dziecko słyszy je nieustannie, zaczyna zaprzeczać uczuciom, które są bardzo istotne w budowaniu własnej tożsamości i poznawaniu siebie. I choć ten przykład jest bardzo delikatną formą, to nawet on, powtarzany wielokrotnie może sprawiać, że z czasem dziecko przestaje czuć.

Dlaczego rodzice, którzy bardzo dbają o swoje dzieci, nie potrafią mówić inaczej? Dlaczego z trudem przychodzi nam czasem zajmowanie się życiem emocjonalnym dziecka? Akceptowanie jego złości, przyjmowanie smutku?

Otóż rodzic, który sam nie doświadczył odzwierciedlania, a więc sam nie otrzymał komunikatu „Twoje emocje są ok, są ważne” może mieć kłopot z odzwierciedleniem dziecka. Dlatego, że jesteśmy w stanie dawać to, co sami dostaliśmy.

Wielu rodziców może się tym przerazić, że klamka zapadła i jeśli miałem trudne dzieciństwo, to czy nie mam co dać dziecku? Oczywiście, że nie. Ale często musimy włożyć spory wysiłek w to, aby to poukładać, pójść na warsztaty, zobaczyć, jak inni rodzice to robią, usłyszeć, że można inaczej.

Czasem dzieje się tak, że w domu jest zgoda na wyrażanie tylko niektórych uczuć, a inne są zakazane.

Są rodziny, w których jest zgoda na złość, ale nie można się cieszyć. Czasami rodzice skupiają się na swoim nieszczęściu i niepowodzeniach, chcąc, żeby również dzieci czuły ten ich ból, że życie nie jest różowe. Może to wynikać z dobrych intencji.

Czasami po prostu tacy dorośli mają wrażenie, że w ten sposób przygotują potomstwo do całego zła tego świata. Są też przypadki, że radość dzieci nie jest mile widziana dlatego, że rodzice obwiniają je o to, że ich życie nie potoczyło się tak, jakby tego chcieli, np. gdy dzieci pojawiły się w relacji, która bez nich przestałaby istnieć.

Rodzice w pewnym momencie postanowili być razem teoretycznie dla dobra dzieci, w praktyce chcąc jednak, by one czuły ciężar tej decyzji.

Ścieżki wykluczenia radości z wachlarza akceptowalnych emocji wyrażanych przez domowników – są różne. Zwykle jednak wynikają z pewnych niezaspokojonych potrzeb i frustracji. Czasami też z tego, że ogólna wesołość i spędzanie czasu na zabawie, która nie ma żadnego innego celu poza umożliwieniem przyjemnego spędzania czasu – wydaje się być nieproduktywna i mało rozwojowa (choć w rzeczywistości taka nie jest).

Są też takie, gdzie nie można przeżywać złości i smutku…

…tylko trzeba być szczęśliwym. Niezależnie od okoliczności – rodzice uczą nas wtedy, by zawsze „robić dobrą minę do złej gry”. Wymagają wdzięczności za to, czym się z nami dzielą.

Chcą odsunąć od siebie myśl, że w którymś miejscu nie byli „dość dobrzy” i zawiedli swoje dziecko. A każdy przejaw smutku czy złości – odbierają właśnie jako atak na swoją zdolność zbudowania szczęśliwego domu. Nie są dla nich istotne prawdziwe uczucia i emocje dzieci.

Czasami po prostu mają swoją wizję szczęścia i są zamknięci na poszukiwanie innych dróg do tego, by to szczęście osiągnąć. Chcą, by ich dzieci były odbiciem niebiańskiej rzeczywistości, którą zdaniem rodziców udało się im zapewnić, choćby dlatego, że w budowanym przez nich domu jest nieco lepiej, niż w domach, z których sami się wywodzą.

Co stoi w pokoju stołowym w rodzinie dysfunkcyjnej?

Jak wygląda ten główny pokój, w którym wszyscy się zbierają?

Zwykle, zwłaszcza w przypadku rodzin alkoholowych mówi się o tym, że główne miejsce w takim pokoju zajmuje HIPOPOTAM, którego istnieniu wszyscy zaprzeczają. Taki hipopotam może wyrażać się właśnie w stwierdzeniach dotyczących kwestii picia jednego z członków rodziny, takich jak:

Każdy czasem przecież musi wypić. To, że golnę sobie szklaneczkę, czy dwie – nie znaczy, że mam problem.

U  nas nie ma z alkoholem żadnego problemu. Po wypiciu przecież zwykle po prostu idę spać.

Jego obecność można jednak dostrzec też w domach dysfunkcyjnych, w których wcale nie dochodzi do nadużywania alkoholu. Hipopotamem może być pracoholizm i wieczne usprawiedliwianie osoby, która nie skupia się na rodzinnym życiu, bo pracuje.

Może nim być też uzależnienie któregoś z członków rodziny od gier komputerowych, gdy zamiast zajmować się życiem rodzinnym, ktoś przechodzi kolejne levele i oznajmia to jako sukces, choć dla wszystkich innych domowników jego nałogowe granie jest problemem.

Może nim być też hazard lub wydawanie pieniędzy na rozmaitości, które uderzają w domowy budżet, sprawiając, że rodzina musi obniżać swój poziom życia, żeby zaspokoić potrzeby zakupowe jednej z osób.

Ten hipopotam to coś, czego nie da się pominąć…

…i każdy z domowników dobrze wie lub przynajmniej czuje, że dana kwestia jest problemem. Hipopotam przecież jest ogromny i wypełnia ogromną przestrzeń, często atmosferą strachu i koniecznością zatajania swojej obecności. Jest tak masywny, tak ogromny, tak przerażający, pochłaniający swoim wielkim cielskiem energię osób, które w tym domu mieszkają.

Uosabia on „zamiatane pod dywan” aspekty życia, które najpierw są jak kamień w bucie, a ostatecznie urastają do nowotworu drążącego rodzinę od środka.

Co robią mieszkańcy? Wybierają, zaprzeczają, udają, że jego tam nie ma… A wszystko to sprawia, że życie w tym domu staje się jeszcze trudniejsze… Można by pomyśleć, że przecież nie da się tak żyć… a jednak co ciekawe, w takiej rodzinie wszyscy uczą się z nim żyć i wykształcają takie zachowania, by dopasować się do sytuacji, która ich zastała.

To znak poważnych przemeblowań nie tylko domu, ale wszystkich mieszkańców razem i każdego z osobna. A także ich wzajemnych relacji.

Aby przetrwać i pozwolić hipopotamowi się ukryć lub po prostu zachować na tyle spokój, by nie frustrować innych, mieszkańcy ustalają 3 najważniejsze zasady w domu:

• NIC NIE MÓWIĆ
• NIC NIE CZUĆ
• NIKOMU NIE UFAĆ

Te zasady mogą być wyrażane wprost lub też stanowić niepisane reguły postępowania, o których wszyscy wiedzą. Członkowie rodziny uczą się do nich stosować, żeby nie rozjuszyć hipopotama. Wiedzą, że poruszenie tematu jego szkodliwości, zawsze kończy się burzą z piorunami lub innymi niepożądanymi zachowaniami, które jeszcze bardziej mogą pogorszyć sytuację.

Hipopotam potrafi długo trwać w bezruchu, nie stanowiąc zagrożenia. Mimo że ma ogromną siłę, jeśli nie zostanie sprowokowany i jest nasycony poprzez spełnienie swoich potrzeb – nikogo nie skrzywdzi. Bo przez swój znaczny rozmiar i niechęć do ruchu, wcale nie chce korzystać ze swojej siły. Członkowie rodziny wiedzą zatem, że aby pozostał nieszkodliwy, trzeba:

• Zostawić go w spokoju.
• Przemilczeć jego problemy.
• Udawać, że wszystko jest ok.
• Być lojalnym wobec rodziny i nie mówić nikomu z zewnątrz o tym, że istnieje.
• „Usuwać” uczucia lub przeżywać je w samotności.
• Nie rozmawiać o nim w jego obecności.

Z czasem hipopotam zagnieżdża się we wszystkich mieszkańcach i staje się ich częścią. Może tak się dziać, nawet jeśli nikt poza osobą, która jako pierwsza zaprosiła go do rodziny – nie powiela schematów, które ta osoba praktykuje.

Zastanów się, jak wyglądała kwestia hipopotama w Twoim domu. Odpowiedz sobie na poniższe pytania:

• W rodzinie, w której występował problem alkoholu, hipopotamem jest alkohol. Co jest nim w innych rodzinach?
• Czy w Twoim domu mieszkał hipopotam?
• Jeśli mieszkał, to jak był on traktowany?
• Jakie konsekwencje obecności hipopotama w domu ponosi dziecko?
• Jakie są tego konsekwencje dla dziecka, które kiedyś stanie się Dorosłym Dzieckiem i wejdzie w związek?

Kiedy hipopotam zaczyna hulać w pokoju, w dziecku pojawiają się różnego rodzaju uczucia: lęk, strach, złość, smutek, samotność, nienawiść. Żadna z tych emocji nie jest widziana, a więc odzwierciedlana. Co więc się z nią dzieje? Emocja ta nie istnieje w dziecku świadomie. Zasada niczego nie odczuwać jest jedną z najbardziej raniących zasad, które wpływają na nas.

Zasada nikomu nie ufać właściwie pozbawia nas kontaktu z innymi osobami. Odsuwa nas od innych członków rodziny, nawet tych, którzy razem z nami doświadczają trudu rodzinnego. Buduje się bardzo duża podejrzliwość względem innych osób, która odsuwa też inne osoby, ale jednocześnie ogranicza możliwość kontaktowania się z innymi osobami, w tym czerpania wsparcia.

Aby mieć kontakt, prawdziwy głęboki kontakt z innymi osobami, trzeba mieć kontakt ze swoimi uczuciami. To też powoduje, że przy braku zaufania podjęcia głębokiego kontaktu staje się niemożliwe.

Stąd w związku pojawiają się trudności dotyczące głębokich szczerych rozmów i problemy z uzewnętrznianiem siebie. Podyktowane jest to brakiem zaufania do osób, które się kocha, ponieważ brak zaufania do opiekunów podstawowych, czyli mamy i taty rozprzestrzenia się na inne relacje.

Tommy Hellsten w swojej książce „Wsparcie dla dorosłych dzieci alkoholików” pisze, że „Dzieci w rodzinach alkoholików to najbardziej samotne stworzenia na ziemi”.

Podobnie dzieje się w rodzinach, w których są niedojrzali emocjonalnie rodzice. Tak ich nazwę, choć mam tutaj na myśli wszystkie te sytuacje, które dotyczą dysfunkcyjnych rodzin, które pojawiły się też we wcześniejszych wpisach z tej serii:

• Co to jest DDA/DDD i czy to jest o mnie?
• Wychowanie w domu dysfunkcyjnym a mój związek.
• Córki rodziców alkoholików.

A jeśli chcesz głębiej popracować nad emocjami i nauczyć się wyrażać złość, którą – być może – pielęgnujesz przez lata, ze względu na zbyt silne dysfunkcyjne doświadczenia z rodzinnego domu – zachęcam Cię do skorzystania z kursu „Złość w związku, która nie rani”, w którym mówimy o tym, co robić z własną złością, złością drugiej osoby i krytyką w związku. Szczególnie w pierwszej części tego szkolenia możesz odnaleźć odpowiedzi na nurtujące Cię pytania dotyczące własnych negatywnych uczuć i odzyskać kontakt z własnymi emocjami.

W sklepie dostępny jest mój e-book „Jak się poskładać po trudnym dzieciństwie i zbudować szczęśliwą relację”, z którego dowiesz się, jak w czterech krokach zacząć składać swoje życie. Jeżeli więc masz problemy z budowaniem relacji z innymi osobami, uważasz swoje dzieciństwo za przykre lub ciężko Ci wybaczyć rodzicom — mój interaktywny e-book pomoże Ci przejść przez proces samoterapii. I choć nie może ona zastąpić wizyty w gabinecie, da Ci wskazówki „jak się poskładać”.

Jeżeli czujesz chęć i gotowość, by stawić czoła przeszłości i przestać ponosić wciąż te same koszty zapraszam Cię do zapoznania się z ofertą na TUTAJ.